Piet Buddingh'

Wednesday, May 18, 2011

N.a.v."De Passion"van Gouda

Een interessante tv.- serie op Canvas was "Mijn reis op weg naar het Avondland" en dan vooral vanwege het Leidmotiv:"Wat zijn wij onderweg op die reis allemaal 'kwijt geraakt'?" Dat motief sprak mij zeer aan vanwege de lange tijdsduur de millennia door, die de reis geduurd heeft. In de serie kwamen unieke momenten voor, zoals een in de bodem uitgehouwen kerkgebouw in Afrika. Vooral de vraag :"Wat zijn wij kwijt geraakt?" werd elders scherp beantwoord: in Afrika, maar ook door immigranten; we zouden in het Westen de kern zijn kwijtgeraakt: saamhorigheid, gemeenschapszin, idealen. Wat overgebleven zou zijn op onze lange reis was materialisme en individualisme: egocentrisme. Het verlies wordt niet goedgemaakt in deze visie door de welvaart en de technologie; die vormen slechts de buitenkant van een innerlijke leegte. (En deze leegte demonstreert zich enerzijds in het realiseren van een ongekende welvaart, maar anderzijds ook in een grote wreedheid.)


Ik voelde mij daarom zeer aangesproken, omdat ik die 'teloorgang' in mij zelf, in mijn persoonlijke leven exact zo heb ervaren. Wat bleef er over van een jeugd in een Gereformeerd Bondsmilieu binnen de Ned.Herv.Kerk na een afwisselend bestaan en veel studie? Wat was ik in die 'korte' tijdsspanne kwijt geraakt? Geleidelijk aan ging de kern van die jeugdperiode verloren en werd het agnosticisme, het relativisme richtinggevend voor me. Heel welsprekend vond ik de opmerking van Peter Sloterdijk, dat onze cultuur een opwaartse roltrap was zonder einddoel, eindigend in het niets. Europa werd, ook voor mij, een mooi museum maar innerlijk dood. Een Europees, Westers perspectief van een machtige, economisch bloeiende cultuur en tot de tanden gewapend met de modernste technologische wapens.

Een andere uitzending,die mij zeer trof, was van de VPRO over het Urker Mannenkoor. Zeer indrukwekkend, omdat de sfeer mij bekend voor kwam. Opvallend in die uitzending waren de opmerkingen van de kapitein van een Urker vissersboot, die helder onder woorden bracht, hoe hij de positie van de mens en zijn technologie zag tegenover de enorme natuurkrachten, die hij ervoer bij zware storm en hoge zeeen: de zwakke mens geconfronteerd met de natuurkrachten. En de verrassende interpretatie van de storm op het meer van Galilea door een ander lid van het koor: door de storm naar de stilte, ook in het persoonlijke leven.

Een derde uitzending die grote indruk op mij maakte, was die van de EO over Kootwijkerbroek. De dreigende opstand van de bevolking, veroorzaakt door het meedogenloze doden van gezond vee. Hier werd opnieuw een kernthema van het christendom aangeroerd: de schepping als vormgeving van een goddelijke ordinantie: en de mens, de veehouder als vormgever aan die ordinantie: verantwoordelijk voor zijn vee.
Met name in die twee laatste uitzendingen werd ik mij bewust van de breuk tussen de Randstad en zijn arrogante, economische denken tegenover de godsdienstige kern bij het handelen van een gelovige plattelandsbevolking. Zonder mij te bekennen te behoren tot het Kootwijkerbroekse denken moet ik toegeven, dat de randstedelijke arrogantie en meedogenloosheid afstotelijk voor mij was.

Inderdaad: wat zijn wij op onze lange reis naar het Avondland kwijt geraakt? En wat hebben wij er voor terug gekregen, er aan overgehouden? Om met de oude Grieken te spreken: een enorme hybrus, hoogmoed! En dan nog ondersteund door technologische wetenschap.
Op mijn persoonlijke reis naar het Avondland van het leven raakte ik er van overtuigd, dat er nog slechts stuiptrekkingen overbleven van de oeroude, scheppende krachten, die het aanzien hadden gegeven aan de imponerende Europese , Westerse beschaving; stuiptrekkingen voorafgaand aan de definitieve dood,het definitieve einde van deze creatieve krachten: Europa als museum!

De veronderstelling, gestimuleerd door een ideologische, geseculariseerde stroming in cultureel Nederland, dat de religieuze, godsdienstige, christelijke bronnen van onze beschaving opgedroogd zijn, won steeds meer terrein; ik herken het proces in mijzelf. De scheiding van kerk en staat werd sterk op de voorgrond geplaatst met als merkbaar gevolg dat de kerk naar de randen van de samenleving werd verdrongen; het centrum werd gedomineerd door de geseculariseerde visie op het leven.

Maar dan: in 2011 in Gouda, een opvoering van het lijdensverhaal in een moderne, eigentijdse vormgeving:"The Passion". In een keer is de roep om eigentijdse zingeving volledig terug met als inspirerend middelpunt "The Passion". Een passiespel anno 2011 voor een geseculariseerde mens. Met name voor jongeren is de eigentijdse benadering, los van oude, dode kerkelijke instituties, zeer aansprekend.
Is er dan toch in deze oude beschaving een ondergrondse stroming van bezieling aanwezig, die in dit passiespel "The Passion" doorgebroken is naar de oppervlakte? Een culturele opleving, gevoed door het leven en lijden van Jezus van Nazareth? Ik moet bekennen, dat ik dat hoop; niet alleen tegenover het materialisme en de arrogantie in deze tijd maar ook tegenover de manifestatie van de nieuwe godsdienst in Europa, de islam.
Is Europa dan toch meer dan een museum met verouderde structuren? De tijd zal het leren, maar wellicht is de Goudse "Passion" een teken van leven, zeker als de opvoering van dit spel een traditie gaat worden, van nieuwe bezieling aan het begin van de 21e eeuw!